เผยแพร่ครั้งแรก 1 ต.ค. 2550
“กิ๋นก่อนตานก่อนวัดศรีคำเวียง
เป็นผิดเป็นเถียงวัดป่าแดง
แข็งแรงวัดสุพรรณ
ขยันวัดป่าม่วง
กินม่วนตานม่วนวัดศรีสุทธาวาส
ขูด ๆ ยาด ๆ วัดสันสลี
ไปดีมาดีวัดทุ่งห้า
กิ๋นหล้าตานหล้าวัดโป่งเหม็น
กิ๋นดักกิ๋นเย็นวัดท่าก้อ”
ประเพณีสำคัญเมื่อออกพรรษาของชาวเวียงป่าเป้า บอกเล่าเป็นกลอนคล้องจองกันข้างต้น ทำให้เห็นสังคมของคนในเวียงที่ให้ความสำคัญต่องานดังกล่าว และบ่งบอกลักษณะนิสัยของศรัทธาวัดในเวียงตามหัววัดต่าง ๆ
ประเพณีตานก๋วยสลาก หรือประเพณีสลากภัต นิยมทำกันช่วงกำลังจะออกพรรษาหรือในปลายเดือนสิงหาคมถึงตุลาคม จะมีการจัดงานสลากภัตเวียนกันจากวัดเก่าแก่ไปตามวัดที่อายุน้อยตามลำดับ โดยวัดศรีสุทธาวาสถือเป็นวัดลำดับที่ ๕ ของเวียงป่าเป้าที่มีการจัดประเพณีดังกล่าว ชาวบ้านแถบเวียงป่าเป้าเชื่อกันว่า เหตุที่นิยมทำประเพณีตานก๋วยสลากในช่วงดังกล่าว เนื่องจากเป็นเดือนที่ขาดแคลนของชาวบ้าน เพราะข้าวเปลือกที่เก็บไว้ในยุ้งฉางใกล้จะหมด จึงพากันคิดถึงผู้ที่เป็นญาติพี่น้องที่ตายไปแล้วว่าคงไม่มีเครื่องอุปโภคบริโภคเช่นกัน จึงร่วมกันจัดทำพิธีตานก๋วยสลากหรือสลากภัต โดยจัดข้าวปลาอาหาร ของกินของใช้ ไปถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ เพื่ออุทิศบุญกุศลให้กับญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้ว
การทำบุญตานก๋วยสลากเป็นการทำบุญที่ไม่เจาะจงพระผู้รับ ศรัทธาที่จะทำการถวาย จึงต้องเขียนคำอุทิศลงในแผ่นสลาก (เส้นสลาก) แล้วนำไปรวมกันที่หน้าพระประธานให้ภิกษุสามเณรจับ หากพระหรือเณรรูปใดจับเส้นสลากของศรัทธาวัดได้ เจ้าของต้องยกถวายก๋วยสลาก (ไทยธรรม) แก่พระรูปนั้น
งานประเพณีตานก๋วยสลากแบ่งออกเป็น ๒ วัน คือ วันแต่งดาและวันตานก๋วย ในวันแต่งดาทุกหลังคาเรือนที่เป็นศรัทธาวัดศรีสุทธาวาส รวมถึงวัดที่ถูกเชิญมาร่วมงานต่างทำการจัดเตรียมของกินของใช้ (ครัวตาน) และก๋วยสลาก (เครื่องไทยธรรม) เพื่อนำไปถวายในวันรุ่งขึ้น ส่วนวันตานก๋วยจะมีการแห่ก๋วยของแต่ละวัด แต่ละขบวนแห่จะมีการฟ้อนนำขบวนเป็นที่สนุกสนาน วันนี้ถือเป็นวันที่มีความสำคัญมากต่อประเพณีตานก๋วยสลาก
การสุมมาครัวตาน สิ่งที่ทำให้เกิดความเท่าเทียมกันในการได้บุญ
สุมมาครัวตาน: ความเสมอภาคของศรัทธาวัด
ในงานตานก๋วยสลาก ศรัทธาวัดศรีสุทธาวาสและชาวบ้านใกล้เคียงนำเอาก๋วยสลาก หรือเครื่องไทยธรรมตามแต่กำลังของศรัทธานำมาวางไว้หน้าวิหารกันตั้งแต่เช้า พร้อมกันนั้นนำเอาแผ่นสลาก (เส้นสลาก) ที่เขียนอุทิศให้กับญาติพี่น้องของตนมาวางรวมกันที่หน้าพระประธานเพื่อให้พระและเณรได้หยิบกัน ก่อนที่จะทำการหยิบก๋วยสลาก จะมีมัคณายกมาทำพิธีสวดสุมมาครัวตานก่อน เป็นการขอขมาสิ่งต่าง ๆ ที่เราได้ล่วงเกิน และยังเป็นพิธีที่เปรียบเสมือนทำให้ก๋วยสลากและเส้นสลากทุกชิ้นมีความบริสุทธิ์และเสมอภาคกัน เพราะว่าข้าวของเครื่องใช้หรือไทยธรรมที่ศรัทธาวัดนำมาถวายนั้น กำลังของศรัทธาแต่ละคนย่อมต่างกัน บางคนถวายมาก บางคนถวายน้อย เพื่อเป็นการลบข้อกังขาที่ว่าถวายมากได้บุญมาก ถวายน้อยได้บุญน้อย พิธีสุมมาครัวตานจึงเป็นตัวแทนที่ทำให้ก๋วยสลากทุกใบ เส้นสลากทุกเส้นมีความเท่าเทียมกัน และได้รับบุญเท่ากัน
เส้นสลากที่ชาวบ้านเขียนอุทิศส่วนกุศลจะนำมากองไว้ร่วมกันที่พระประธาน เพื่อให้ภิกษุสามเณรได้จับต่อไป
ถวายก๋วยสลาก : กระจายรายได้ให้ภิกษุสามเณร
ในประเพณีตานก๋วยสลากทุกปี ภิกษุสามเณรที่มาร่วมพิธีไม่ได้มีแต่วัดศรีสุทธาวาส ยังนิมนต์ภิกษุสามเณรวัดอื่นมาด้วย ปี พ.ศ. ๒๕๕๐ มีพระและเณรมาร่วมกว่า ๓๐ วัด ทั้งวัดในเขตอำเภอเวียงป่าเป้าและนอกเขต เช่น ลำปาง ลำพูน เชียงใหม่ และเชียงราย แต่ละวัดที่นิมนต์มารู้จักและผูกพันกับวัดศรีสุทธาวาสทั้งสิ้น
ในการถวายก๋วยสลากนอกจากชาวบ้านจะได้บุญเท่ากันกับการทำบุญที่ไม่เจาะจงพระผู้รับ
การถวายก๋วยสลากยังถือเป็นการกระจายรายได้ให้แก่ภิกษุสามเณรอีกทาง เพราะในวันดังกล่าว พระและเณรทั้งวัดศรีสุทธาวาสและจากวัดต่างๆ จะมีความเท่าเทียมกัน คือ ได้รับก๋วยสลากจำนวนเท่ากัน การตานก๋วยสลากปีนี้ พระและเณรได้รับสลากรูปละ ๗ เส้น ซึ่งถือเป็นจำนวนที่สูงมาก เจ้าอธิการบรรพต คัมฺภีโร เจ้าอาวาสวัดศรีสุทธาวาสกล่าวว่า งานประเพณีนี้นอกจากจะเป็นการทำบุญที่ไม่เจาะจงผู้รับซึ่งทำให้ได้บุญมากแล้ว ยังเป็นการกระจายรายได้ (ปัจจัยที่พระและเณรได้รับ) ให้กับพระและเณรจากวัดต่าง ๆ ด้วย เพราะส่วนใหญ่วัดที่มาร่วมงานต่างเป็นวัดที่ยากจนและอยู่ห่างไกล พระและเณรที่ได้รับปัจจัยจากศรัทธาวัดมากน้อยต่างกันต้องยอมรับและพอใจก๋วยสลากที่ตนเองได้รับ
การแห่ครัวตานและสลากโชค
ในการถวายก๋วยสลาก พระและเณรอยู่ประจำโต๊ะวัดของตนเอง แล้วนำเส้นสลากที่ตนเองจับได้วางไว้ จากนั้นศรัทธาวัดต่างกรูเข้าไปตามหาเส้นสลากของตนเอง เมื่อเจอแล้วจึงทำการ
ถวายก๋วยสลาก พระและเณรนั้น ๆ ก็จะสวดอุทิศส่วนกุศลตามที่เขียนในสลาก การที่ศรัทธาวัดแต่ละคนจะเจอเส้นสลากของตนเองเป็นเรื่องยากเช่นกัน เพราะวัดที่มามีเป็นจำนวนมาก ดังนั้นศรัทธาทั้งหลายจึงต้องมีความอดทนเป็นที่ตั้งที่จะตามหาเส้นสลากของตนให้เจอ เพราะนอกจากศรัทธาวัดจะได้รับบุญพร้อมกับอุทิศส่วนกุศลให้ญาติพี่น้องตนเองแล้ว ยังเป็นการทำบุญถวายทานแก่พระและเณรอีกทางด้วย การที่ศรัทธาวัดตามหาเส้นสลากนั้นถือว่าเป็นจุดเด่นและส่วนสำคัญของงานตานก๋วยสลาก เพราะเป็นช่วงที่สนุกสนานที่สุดก็ว่าได้
การถวายก๋วยสลาก (ไทยธรรม) แก่ภิกษุสามเณรที่ได้รับ
ข้าวสาร ๑๐๐ ห่อ: การแบ่งปันไม่หวังผล
“ทำบุญแล้วต้องทำทาน” ศรัทธาวัดเมื่อได้ทำบุญเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ต่างก็ต้องทำทานให้กับคนจนด้วย ซึ่งในประเพณีตานก๋วยสลากของวัดศรีสุทธาวาสและวัดอื่น ๆ ในเขตเวียงป่าเป้าจะมีการทำทานข้าวสาร ๑๐๐ ห่อ โดยศรัทธาวัดนำข้าวสารมารวมกันที่หน้าพระประธาน บางคนก็นำเครื่องอุปโภคบริโภคมาให้ทานด้วย พระจะเป็นผู้แบ่งและแจกทานเอง เพราะคนยากจนที่ได้รับจะต้องได้รับทานในจำนวนที่เท่าเทียมกัน อีกทั้งหากให้ชาวบ้านเป็นผู้แจกทานจะเป็นการเลือกที่รักมักที่ชังกัน การให้ทานข้าวสาร ๑๐๐ ห่อ เป็นการแบ่งปันข้าวของเครื่องใช้และข้าวสารให้กับเพื่อนมนุษย์โดยไม่หวังผลตอบแทน เพราะผู้ที่เราให้ทานเป็นผู้ที่ทุกข์ยากกว่า
ในการทำงานบุญไม่ว่าครั้งใดก็ตาม ความสามัคคีของชุมชนและศรัทธาวัดศรีสุทธาวาสถือเป็นพลังอันยิ่งใหญ่ที่ทำให้งานบุญต่าง ๆ ทั้งของวัดและชุมชนสำเร็จลุล่วงไปด้วยดี งานประเพณีตานก๋วยสลากครั้งนี้ก็เช่นกัน ได้เห็นถึงพลังความสามัคคีของศรัทธาวัดทั้งที่ยังอาศัยอยู่ในชุมชนและที่ออกไปทำงานข้างนอก เมื่อถึงเทศกาลทำบุญต่างกลับมาร่วมแรงทำบุญกับญาติพี่น้องของตน ทั้งจะเห็นจากการร่วมมือกันทำสลากโชค ที่หมายถึงต้นสลากที่นำมาถวายให้กับวัดที่เป็นเจ้าภาพ มีการร่วมมือกันทำในวันแต่งดา เมื่อถึงวันตานก๋วยสลาก ชาวบ้านต่างช่วยกันลากสลากโชคเข้าวัดซึ่งใช้คนจำนวนมาก ในกรณีที่มีการรวมกลุ่มซ้อมฟ้อนนำขบวนแห่ จะมีทั้งเด็กและผู้ใหญ่ในชุมชนมาร่วมกัน หรือการฝึกซ้อมเล่นดนตรีปี่พาทย์ของผู้เฒ่าผู้แก่ สิ่งต่าง ๆ จะไม่เกิดขึ้น หากศรัทธาวัดไม่มีความสามัคคีกัน
ประเพณีตานก๋วยสลากวัดศรีสุทธาวาส ถือเป็นประเพณีที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน ความหมายของพิธีกรรมล้วนแต่เป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านที่เน้นในเรื่องของการทำบุญ การให้ทาน การแบ่งปัน และความเสมอภาคกันในสังคม
เหมือนพิมพ์ สุวรรณกาศ
อ่านเพิ่มเติมได้ที่:
Opmerkingen