เผยแพร่ครั้งแรก 1 ก.ค.2539
เจดีย์ราย รูปทรงแบบเจดีย์ล้านนา หน้าวิหารวัดบ้านยาง อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี
แม่น้ำป่าสัก มีต้นน้ำอยู่ในเทือกเขาเพชรบูรณ์ ตำบลอีปุ่ม อำเภอด้านซ้าย จังหวัดเลย ไหลลงใต้ผ่านจังหวัดลพบุรี สระบุรี และบรรจบกับแม่น้ำเจ้าพระยาที่หน้าป้อมเพชร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ร่องรอยของผู้คนบนสองฝั่งน้ำป่าสักแต่เดิมปรากฏในเห็นในรูปของวัดวาอาราม สถูปเจดีย์หนาแน่นตั้งแต่ช่วงพระนครศรีอยุธยาไปจนถึงสระบุรี ตลอดเส้นทางน้ำสายนี้ไม่เคยร้างราผู้คน โดยเฉพาะในเทศกาลไหว้พระบาทเดือนสาม
จากการศึกษาทางโบราณคดีทำให้เราได้ทราบว่า ตลอดผืนดินริมน้ำแคบ ๆ ช่วงเหนือจากเขาพระพุทธบาทขึ้นไปนั้นซุกซ่อนไว้ด้วยแหล่งโบราณคดีขนาดเล็กจำนวนสิบ ๆ แห่ง ซึ่งเดิมคงเป็นชุมชนเล็ก ๆ ริมน้ำ สำหรับทั้งที่พักริมทาง แปรรูปวัตถุดิบในการค้าขายแลกเปลี่ยนทองแดงและเหล็ก รวมไปถึงการเป็นตลาดของป่าสำหรับผู้ที่เดินทางผ่านไปมาระหว่างดินแดนในหุบเขาและทุ่งราบ
ในบันทึกประวัติศาสตร์ชาติไทย ก็ได้ปรากฏเหตุการณ์การกวาดต้อนผู้คนจากเหนือลงใต้โดยใช้เส้นทางของลำน้ำสายนี้หลายครั้งหลายครา เช่น ยุทธสงครามไทย - พม่า ในล้านนาต้นช่วงอยุธยาตอนกลาง จนกระทั่งต้นรัตนโกสินทร์ สงครามตีเมืองเชียงแสนในสมัยรัชกาลที่ 1 ใน พ.ศ.2347 เป็นต้น บรรดากลุ่มชนชาวลาวเวียง (เวียงจันทร์) และลาวยวน (โยนก) ที่ถูกกวาดต้อนมาในศึกสงครามแต่ละครั้งนั้น ได้มาตั้งบ้านเรือนชุมชนลาวอยู่ตามริมน้ำสายนี้ ร่องรอยวัฒนธรรมของท้องถิ่นดั้งเดิมถูกสื่อออกมาในรูปแบบทางศิลปกรรม ซึ่งปรากฏในงานก่อสร้างและตกแต่งศาสนสถานประจำชุมชน อันเป็นศูนย์รวมจิตใจของกลุ่มคนผู้พลัดถิ่นเหล่านี้ อย่างเช่น ที่วัดจันทบุรี ปรากฏรูปเขียนแสดงภาพชีวิต บ้านเรือนแบบลาวไว้อย่างน่าสนใจยิ่ง
วัดบ้านยาง ตำบลบ้านยาง อำเภอเสาให้ ก็เป็นอีกวัดหนึ่งซึ่งแสดงเอกลักษณ์ดั้งเดิมของผู้คนในท้องถิ่นอย่างชัดเจน ระเบียบการก่อสร้างของเจดีย์รายทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ยังคงเค้าของความเป็นเจดีย์ล้านนา เห็นได้ชัดเจนจากฐานซึ่งเป็นบัวลูกแก้วอกไก่สองชั้น และกลุ่มมาลัยเถาซ้อนเป็นชั้นรองรับองค์ระฆังกลม เหนือขึ้นไปเป็นปล้องไฉนและปลียอด มีเสาตั้งฉัตรทองอยู่ด้านบนสุด ด้านเหนือจากเส้นทางน้ำขึ้นมาอีกไม่ไกลนัก มีวัดลาวชื่อวัดพะเยาว์ ซึ่งมีโบสถ์และเจดีย์คล้ายคลึงกับวัดบ้านยาง ชุมชนพะเยาว์เป็นลาวยวนที่อพยพมาจากพะเยาว์ - เชียงแสน ร่วม 200 ปีมาแล้ว แต่กระทั่งปัจจุบันก็ยังคงเดินทางไปมาหาสู่กับเครือญาติชาวพะเยาว์ที่จังหวัดพะเยาว์อยู่เสมอ ภายใต้คำเรียกขาน พระเยาว์พี่ คือชาวจังหวัดพะเยาว์ และ พะเยาว์น้อง หมายถึงชาวบ้านพะเยาว์ที่จังหวัดสระบุรี เหล่าพี่น้องเชื้อสายลาว-ยวนเหล่านี้ได้ร่วมจัดงานสังสรรค์ฟื้นฟูประเพณีวัฒนธรรมลาวยวนอยู่อย่างสม่ำเสมอ เมื่อโอกาสพิเศษ เช่น งานประเพณีต่าง ๆ เวียนมาถึง เช่น วันสงกรานต์ กิจกรรมที่จัดขึ้นก็เช่น การประกวดทอผ้า แต่งกายพื้นเมือง เป็นต้น สิ่งเหล่านี้สะท้อนใ้ห้เห็นถึงคุณค่าทางประวัติศาสตร์สังคมที่ยังคงอยู่ในความทรงจำและระลึกถึงบ้านเกิดเมืองนอนของกลุ่มชนเชื้อสายลาวในผืนแผ่นดินไทยอย่างไม่รู้เสื่อมคลาย
ศูนย์ข้อมูลเมืองโบราณ
อ่านเพิ่มเติมได้ที่:
Comentários